Gelir Vergisi, bireylerin elde ettikleri gelirler üzerinden ödedikleri vergidir. Bireylerin maaş, ücret, faiz, kira, serbest meslek geliri gibi çeşitli kaynaklardan elde ettikleri gelirlerin belirli oranlarında vergi ödemelerini ifade eder. Gelir vergisi, devletin gelir elde etmesinin yanı sıra toplumsal gelir eşitsizliğini dengeleme amacını da taşır.
Gelir vergisinin temel özellikleri şunlar olabilir:
- Bireyler İçin: Gelir vergisi, bireylerin kişisel gelirleri üzerinden ödediği bir vergi türüdür. Bireysel gelir vergisi, genellikle maaş, ücret, faiz, kira, serbest meslek geliri gibi kaynaklardan elde edilen gelirleri kapsar.
- Progressive Vergi Sistemi: Birçok ülkede gelir vergisi, gelir düzeyine göre artan oranlarla uygulanır. Bu tür vergi sistemi, yüksek gelirli bireylerin daha fazla vergi ödemesini sağlayarak gelir eşitsizliğini dengelemeyi amaçlar.
- Vergi Dilimleri: Gelir vergisi oranları, farklı gelir dilimlerine göre değişebilir. Daha düşük gelirli bireyler için daha düşük oranlar, yüksek gelirli bireyler için daha yüksek oranlar uygulanabilir.
- Vergi Matrahı: Gelir vergisinin hesaplandığı temel değere “vergi matrahı” denir. Bireylerin elde ettiği brüt gelirlerden vergi indirimleri ve istisnalar düşülerek vergi matrahı belirlenir.
- Ödeme Yöntemleri: Gelir vergisi, çeşitli ödeme yöntemleriyle tahsil edilir. Genellikle yıl içinde kesilen vergiler, beyan edilen gelir üzerinden tahakkuk eden vergiyle karşılaştırılır ve fazla ödenen veya eksik ödenen miktar hesaplanır.
- Mali İndirimler ve İstisnalar: Bazı ülkelerde gelir vergisi, çeşitli nedenlerle indirim veya istisnalardan yararlanabilir. Örneğin, çocuk bakımı giderleri veya eğitim masrafları bazı durumlarda gelir vergisinden düşülebilir.
- Sosyal Güvenlik ve Sağlık Primleri: Bazı ülkelerde gelir vergisi dışında, bireylerden sosyal güvenlik ve sağlık primleri gibi katkılar da alınabilir.
Gelir vergisi, kamu harcamalarını finanse etmek, sosyal hizmetleri sağlamak, kamu hizmetlerini finanse etmek ve gelir dağılımını dengelemek amacıyla kullanılır. Vergi politikaları, ekonomik koşullara, toplumsal gereksinimlere ve hükümetin amaçlarına göre şekillenir.