Pigou Vergisi (Pigovian Tax), adını İngiliz iktisatçı Arthur Cecil Pigou‘dan alan, dışsallıkları düzeltmek amacıyla uygulanan bir vergi türüdür. Özellikle negatif dışsallıkların (topluma maliyeti olan eylemler) azaltılmasına yöneliktir.
Negatif dışsallıklar, bireysel veya kurumsal bir faaliyetin toplumun geri kalanına maliyet yüklediği durumlardır, ancak bu maliyet, faaliyeti gerçekleştiren tarafından karşılanmaz. Örneğin, bir fabrika hava kirliliğine neden oluyorsa, bu kirlilik solunum rahatsızlıklarına veya diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu, toplum için bir maliyet oluşturur, ancak fabrika bu maliyeti doğrudan ödemez.
Pigou Vergisi’nin temel fikri, bu tür negatif dışsallıkların maliyetini faaliyeti gerçekleştiren tarafa yansıtarak sosyal maliyeti yansıtan bir fiyat oluşturmaktır. Bu, şu şekillerde çalışır:
- Maliyetin İçselleştirilmesi: Negatif dışsallığı yaratan faaliyetin maliyetini yükselterek, faaliyeti gerçekleştiren kişi veya kurumun bu maliyeti dikkate almasını sağlar. Örneğin, fosil yakıtların yanmasından kaynaklanan CO2 emisyonları için bir Pigou vergisi uygulandığında, fosil yakıt kullanımının toplumsal maliyeti şirketlere veya bireylere yansıtılır.
- Davranış Değişikliği: Yüksek maliyetler, negatif dışsallığı yaratan faaliyetin azaltılmasına teşvik eder. Örneğin, hava kirliliği vergisi fabrikaları daha temiz teknolojilere yatırım yapmaya veya emisyonlarını azaltmaya teşvik edebilir.
- Toplanan Gelir: Pigou vergisinden elde edilen gelir, dışsallığın yarattığı zararları telafi etmek veya diğer toplumsal hizmetlere yatırım yapmak için kullanılabilir.
Pigou vergisinin uygulanması zordur
Ancak, Pigou vergisinin etkili bir şekilde tasarlanması ve uygulanması zordur. Doğru vergi miktarını belirlemek için dışsallığın tam maliyetinin ne olduğunu bilmeniz gerekir. Ayrıca, bu tür bir verginin ekonomik etkinliği ve adaleti konusunda da tartışmalar bulunmaktadır. Ancak, Pigou vergisi, ekonomik araçlar arasında dışsallıkları ele almanın bir yolu olarak sıkça tartışılan bir konsepttir.