Bütçe kısıtlaması (Budget Constraint), tüketicinin geliri veya bütçesi ile satın alabileceği mal ve hizmetler arasındaki ilişkiyi gösteren bir kavramdır. Başka bir deyişle, tüketicinin sahip olduğu bütçeyle ne kadar mal ve hizmet satın alabileceğini sınırlayan bir çerçeve sunar.
Basit bir örnekle bütçe kısıtlamasını açıklayalım:
Diyelim ki bir tüketicinin aylık 1000 birim geliri var. Eğer elma kilosu 10 birime ve muz kilosu 20 birime satılıyorsa, tüketicinin satın alabileceği maksimum elma ve muz miktarları arasındaki kombinasyonları gösteren bir bütçe kısıtlaması çizgisi oluşturulabilir.
Bu durumda:
- Tüketicinin sadece elma alması durumunda maksimum 100 kilo elma satın alabilir (1000/10 = 100).
- Tüketicinin sadece muz alması durumunda maksimum 50 kilo muz satın alabilir (1000/20 = 50).
Bu iki nokta, grafikte bir bütçe kısıtlaması çizgisi oluşturarak birbirine bağlanabilir. Bu çizgi, tüketicinin satın alabileceği mal kombinasyonlarını gösterir ve tüketicinin bütçesini aşmamasını sağlar.
Bütçe kısıtlaması, tüketicinin rasyonel bir şekilde mal ve hizmetleri nasıl seçeceğine dair temel bir kavramdır ve mikroekonomik teoride tüketici tercihlerini anlamak için kullanılır. Fiyatlar, gelir veya bütçede bir değişiklik bütçe kısıtlamasının eğimini veya konumunu değiştirebilir.