Davranışsal Ekonomi (Behavioral Ekonomi), bireylerin ekonomik kararlarını ve davranışlarını psikolojik, sosyal ve duygusal faktörlerin etkisi altında inceleyen bir ekonomi yaklaşımıdır. Geleneksel ekonomik modellerde varsayılan rasyonel davranışın ötesine geçerek, insanların gerçek dünyada nasıl kararlar aldığını daha gerçekçi bir şekilde açıklamayı amaçlar.
Davranışsal ekonominin temel özellikleri:
- Sınırlı Rasyonalite: Davranışsal ekonomi, insanların karar alma süreçlerinde sınırlı rasyonellik gösterdiğini, tam anlamıyla rasyonel davranmadıklarını savunur. Bireyler eksik bilgiye sahip olabilir, kararlarını anında ve tam optimizasyonla değil, kısıtlı bilgi ve kaynaklarla alabilir.
- Duygusal Etkiler: Davranışsal ekonomi, insanların kararlarını duygusal tepkilerin, duygusal yatırımların ve hatta ani duygusal etkilerin etkileyebileceğini vurgular. Duygusal faktörler ekonomik kararlarda rol oynar.
- Sosyal Etkiler: Davranışsal ekonomi, insanların çevrelerindeki diğer insanların davranışlarını göz önünde bulundurarak kararlar aldığını öne sürer. Sosyal normlar, sosyal baskı ve çevresel etkiler ekonomik kararlarda etkilidir.
- Anormal Davranışlar: Davranışsal ekonomi, sıklıkla rasyonel ekonomi modelleri tarafından “anormal” olarak kabul edilen davranışları da inceler. Örneğin, irasyonel risk alımı, zaman tercihi, para kaybı kaçınma gibi konular ele alınır.
- Bilişsel Kısıtlamalar: Davranışsal ekonomi, insanların bilişsel sınırlamalara sahip olduğunu ve bu sınırlamaların karar alma süreçlerini etkilediğini belirtir. Bilgi eksikliği, karar verme sürecinin karmaşıklığı gibi faktörler bu kısıtlamaları etkileyebilir.
Davranışsal ekonomi, insan davranışlarının daha gerçekçi bir şekilde anlaşılmasını sağlayarak ekonomik modelleri ve politika önerilerini geliştirmeyi amaçlar. Geleneksel ekonomiye alternatif bir yaklaşım olarak, gerçek dünyadaki insan davranışlarını ve ekonomik kararlarını daha iyi açıklamak için önemli bir rol oynamaktadır.